Jaką rolę odgrywa dotyk w rozwoju dziecka ?

Czy zastanawiałeś/aś się kiedyś jak często obdarowujesz kogoś dotykiem/przytuleniem lub ktoś robi to w Twoim kierunku ? Czy dostrzegasz to i tego potrzebujesz? Czy raczej jest to dla Ciebie „normalnością”? Dziś słów kilka o dotyku, o jego roli w początkowej fazie naszego życia oraz możliwościach stymulacji receptorów dotykowych.

Czym właściwie są receptory dotykowe ?

W zasadzie wyróżniamy dwa układy czucia: powierzchowny i głęboki. Z racji tego też część receptorów dotykowych w kontakcie z bodźcem, będzie powodowała reakcję ze strony układu czucia głębokiego, a część z powierzchownego. Receptory dotykowe są w zasadzie rozmieszczone w całym naszym ciele, jednak w niektórych miejscach jest ich więcej, a w innych mniej. Dlatego też jedne miejsca na ciele są bardziej wrażliwe i potrzeba delikatniejszej stymulacji, w przypadku innych musimy użyć mocniejszego bodźca, aby wywołać takie same odczucia*. Receptory dotykowe to nic innego jak zakończenia nerwowe położone w skórze — odbierają one wrażenia delikatnego dotyku, temperatury, bólu, swędzenia, pieczenia. Receptory czucia głębokiego zlokalizowane są głęboko pod skórą (w mięśniach, stawach, więzadłach) - odbierają one wrażenia nacisku, mocnego dotyku czy wibracji.

*Mówię tu o sytuacji prawidłowej reakcji na bodźce dotykowe, gdyż w przypadku części zaburzeń integracji sensorycznej (modulacji) delikatny bodziec, przez jedną osobę może być odczuwany jako bardzo nieprzyjemny (nadwrażliwość dotykowa), inna natomiast go nie zauważy (podwrażliwość sensoryczna).

Kiedy zaczynamy „odczuwać” dotyk ?

Dotyk jest to zmysł, który jako pierwszy rozwija się i jako ostatni zanika. Układ dotykowy zaczyna kształtować się już w 6-8 tygodniu życia płodowego, następnie stale się rozwija, by między 6 miesiącem życia płodowego a 12 miesiącem życia dziecka nastąpił szczyt mielinizacji włókien czuciowych. W tym okresie dotyk stanowi bardzo ważny aspekt poznawczy oraz emocjonalny i nie może go zabraknąć w życiu niemowlęcia.

Jakie funkcje pełni dotyk ?

Dotyk stanowi funkcję poznawczą, dzięki niemu się uczymy, doświadczamy oraz poznajemy otoczenie, możemy różnicować, czego dotykamy, jaką ma fakturę, kształt, wielkość, ale także rozpoznawać gdzie i z jaką siłą my jesteśmy dotykani. Dotyk pełni funkcję obronną, np. cofamy rękę, gdy dotkniemy czegoś gorącego albo kłującego. Emocjonalną, pierwszy dotyk, przytulenie, głaskanie, masaż budują więź i zapewniają bezpieczeństwo emocjonalne niemowlęciu. Zmysł dotyku ma ogromny wpływ na rozwój innych zmysłów oraz czynności mi.n. ruchowych, koordynacyjnych. Ma wpływ na rozwój małej i dużej motoryki, rozwój i budowanie schematu ciała. Pośrednio wpływa również na prawidłowy rozwój psychiczny człowieka. Jeżeli podstawowe potrzeby związane ze stymulacją dotykową/taktylną nie zostaną zaspokojone w okresie niemowlęcym, a później dziecięcym (co może być związane z różnymi czynnikami np. brakiem rodzica/opiekuna, depresją poporodową u matki oraz wieloma innymi) można zaobserwować opóźnienie w dojrzałości emocjonalnej lub znaczne jej zaburzenia oraz różne blokady w ciele (poziom fizyczny).

Czy rodzaj dotyku ma znaczenie ?

Każdy dotyk, którym obdarowujemy dziecko, jest dla niego rozwijający, jeśli jest wykonywany z miłością i troską. Budując i wzmacniając głęboką więź emocjonalną, warto natomiast pamiętać, że dotyk spontaniczny odgrywa tu główną rolę. To są te wszystkie sytuacje, kiedy dotyk nie jest jedynie “ narzędziem” do wykonania pewnej czynności jak np. przewijanie, usypianie, karmienie. Dotyk regularny/ pielęgnacyjny jest bardzo ważny i ma on istotny wpływ na rozwój bezpieczeństwa fizycznego, natomiast staje się on często automatyzmem, a przez to nie bierze udziału w rozwoju emocjonalnym, a następnie uczuciowym dziecka. Ten natomiast rozwija się głównie na drodze dotyku intymnego/spontanicznego.

Jak stymulować zmysł dotyku ?

Co więc robić, aby zaspokoić potrzeby związane ze stymulacją taktylną? Nic, łatwiejszego przytulać, masować, głaskać, „zaczepić”, bawić się z dzieckiem. Używać różnych faktur, materiałów (zarówno jeśli chodzi o zabawy, jak i ubiór), różnych struktur pokarmów. Pozwolić chodzić boso po różnych powierzchniach. Można wprowadzić do codziennych zabaw wierszyki-masażyki (nie musimy się ich uczyć na pamięć, wymyślmy swoje :). Posiłujmy się wraz ze swoim dzieckiem, pobaraszkujmy. Weźmy za rękę, kiedy będzie tego chciało. Przyniesie to wiele radości nie tylko dziecku, ale także nam samym. Pamiętajmy o bliskości, dotyku, przytuleniu, bo potrzebuje go jednakowo niemowlę, dziecko, nastolatek dorosły czy osoba starsza.

Podsumowanie

Dotyk, tak dostępny, a tak niedoceniany. Polecam przyjrzeć się bliżej temu zmysłowi, bo jest on naprawdę ciekawy. Ja na pewno nie raz będę wracać do tego tematu, tutaj na blogu. Mam nadzieję, że artykuł był dla Ciebie przydatny. W razie pytań zapraszam do kontaktu.